.........................................ΕΛΛΑΔΑ - ΜΝΗΜΕΙΑ - Αρχαιολογικοί χώροι και Μνημεία στην Ελλάδα. Ελληνικός Πολιτισμός


«Όποιος ελεύθερα συλλογάται συλλογάται καλά», Ρήγας Φεραίος Βελενστινλής

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Τρίτη 13 Δεκεμβρίου 2016

HELLENISM AS A CHALLENGE

Culture and the Pathology of Technology: from homo sapience to homo technicus

By JOHN P. ANTON (*)
(ΓΙΑΝΝΗΣ AΝΤΩΝΌΠΟΥΛΟΣ)


There are three ways of looking at Hellenism that I believe are pertinent to the theme of my paper: the Academic, the Aesthetic and the Pragmatic. But before I try to explain what these three ways stand for it would help to deal first with the meaning of the two terms in the sub-title: Hellenism and Challenge.
The meaning of Hellenism becomes excessively complex especially if we take into consideration that fact that the values and traditions it encompasses throughout its long history cover a wide variety of intellectual and cultural experiences. To this richness we should add the diverse interpretations of the place of Hellenism in the spectrum of human cultures. Hellenism is not only a special civilization that left its mark in the history of the West, but also a tradition and a heritage which many subsequent periods sought to emulate, change, modify and select from its creative features what seemed pertinent and useful to various groups or nations. In other words, they all sought to profit from the richness of Hellenism. That aside and before I introduce the main concern of my paper, I need to draw attention to two versions of Hellenism that pertain directly to the understanding of what the word “challenge” in the sub-title seems to suggest.

The Two Faces of Hellenism

Ελληνισμός and Hellenismus, the Latin transliteration, do not cover the same grounds. When you visit Greece just ask any Hellene about Ελληνισμός and you are bound to get a thousand versions of its meaning, all charming, but they hardly agree in meaning. But ask a pedestrian in Carney, Nebraska, and you will get no answer at all. In a college campus, however, things are different. Ask a university professor in the division of the humanities and quite likely you will be getting closer to “the glory that was Greece.” The worst case scenario would be one about an old cultural landscape once rich but now transmuted into the shadow of a classical dream.
Yet, Ελληνισμός, what the living Hellenes are hanging on to, refuses to die. And here is why, as an incorrigible Hellene told me last year. “We Greeks are still here although we no longer dress in chitons or crown our heads with laurels.” I think I understood her. We are, she said, whatever we have as Ελληνες, perhaps without straight noses or bearing direct resemblance with the sons of Apollo or the daughters of Aphrodite. We are still their offspring although with a little of mixture of drops of blood from various tribes, mostly of the Western rather than the Eastern sort. And we do speak Greek, but with a peculiar accent that Demosthenes would have found a bit vulgar and Homer too folksy sprinkled no doubt with English improprieties and Turkish intrusions. She helped me understand that Ελληνισμός is still there, holding its own and resisting the forces of globalization as well as the threatening rhetoric of the expansive designs of her neighbors.
How come this Ελληνισμός is still there, blessed as it is with the thunderbolts of Zeus and the commands of St. Paul? We need to ask what it is that keeps it alive and sustains its vigor. First of all, there is the unusual beauty of the land and the rhythms of the Aegean and Ionian seas, with the magic of its location making it one of the most amazing spots on this planet. The people who have inhabited this land, from the indigenous Pelasgians, the Arcadians and the Cretans, and from the Achaeans to the Dorians and the Ionians, the Aeolians, Macedonians and Aetolians, were born with a daimonion of their own, a cultural spirit of their own. They eventually called it Ελληνισμός.
When I started writing my paper I thought about taking my audience on a tour to the headquarters of Ελληνισμός, but I let the temptation pass and decided to save my grand plan for another occasion. I will therefore limit myself to whatever has happened and still continues to happen as Ελληνισμός after so many adventures and transformations through the centuries for the last two thousand years. I will mention only a few special transformations of Ελληνισμός as Hellenism, beyond the Roman type. Since there are so many of them, I will mention only the Hellenism of the Italian Renaissance, the French one of the neo-classicists, the German Hellenism of the romantics Goethe and Nietzsche, and then the not so charming Hellenism of the English from Lord Elgin to Lord Byron and Winston Churchill. Perhaps I should mention here the half-hearted Hellenism of the Spaniards from Cervantes to Unamuno, which finally put on a more proper dress when George Santayana wrote his Life of Reason as an American Professor of Philosophy at Harvard. Perhaps one could add here the peculiar version of Hellenism of James Joyce although being Irish he hardly needed it. All of these types, so diverse in quality and scope, still differ from the American type of Hellenism which the Founding Fathers found so useful to their political designs.
Whatever its native setting as Ελληνισμός, which Isocrates summarized is his well known phrase, Ελληνες εισι οι της ημετέρας παιδείας μετέχοντες, must be viewed as two different histories, one for the Greeks in their native land and one for the rest of the world’s nations that were attracted to the mind of Greece. Both underwent special and different changes, tragic and painful in the case of the Hellenes, playful and experimental in the case of the philhellenes, who went to the land of the Olympian gods either to conquer or to find there what suited their needs and interests. But any attempt to find in their borrowings something that could be called ατόφιος Ελληνισμός, the original creation of Hellas, is simply misleading. As a case of cultural imitation it has an explanation. We actually have two distinctive attitudes involved here: (a) a covert hostility towards the Hellenic way of life, and (b) a deliberately selective attraction to certain of its features. Consider, for example the features that the Medieval mind selected mainly to promote its own concerns, or for instance what ideas and themes the poets and philosophers of the Renaissance found to their liking and later the Enlightenment thinkers tried to replace with doctrines of their own. Yet neither the Romantics nor the post-Romantic sages fared any better, if we judge from the writings of the Kantians, the Hegelians, the Spenserians, and the Nietzscheans, including those of the American Pragmatists. One thing is clear: Hellenism never succeeded to bring back Ελληνισμός as a way of life. Perhaps it was impossible to do so. But it is one thing to select what one needs, quite another to boast about having truly brought it back to a new and higher level of life. Since the various Hellenisms could not do the impossible, they should have at least respected the perennial values of Ελληνισμός, especially the remarkable philosophical insight into the nature of human nature.
The time has now come to look into the other special term in our title: “challenge.” It is quite difficult to justify the use of this term, if only because a challenge implies that there is some sort of competition going on between two active antagonists. The problem here is to identify a competitor who is being challenged. But how can Ελληνισμός be put in the position of a challenger when it is no longer present in its original setting? There is, of course, a way to view Ελληνισμός as a kind of cultural life, as a paideia, an outlook, a lasting civilized attitude with a definite set of ethical values and political ideals. The people who might be said to be entitled to claim Ελληνισμός as a cultural heritage would be the living generation of Hellenes. But perhaps that would be rather difficult given the many historical, social, religious, linguistic and other elements that have interfered with the classical spiritual landscape for so many centuries ever since the Roman conquest of the land after the fall of Corinth in 146 B.C.
I prefer to leave this sensitive topic to those who are better qualified to discuss it. Still, we must not jump to conclusions and insist that the living generation of Greeks is totally different from the ancients, as it has often been proposed by certain historians in the recent past. That would be like opening a can of worms. But let it be said that if the Hellenes of today have not much in common with the ancients then it would follow that no other group of human beings can ever claim a comparable relationship for itself. Whatever the case may be, the present Hellenes are as close to the classical ones as circumstances and accidents of history allowed. But what can be said about the issue of Ελληνισμός? What is it as a way of cultural life and how can it be said to be a challenge, presumably to the present state of affairs?
I have tried to give prominence to the issue of the relationship between Ελληνισμός and the present day Greeks mainly to show the difference between that and the diverse Hellenisms as special and varied uses of the classical tradition. I hope it has become clear by now that the world of the modern Hellenes, their Ελληνισμός, was of no particular interest to the Europeans or even the Asians. Yet the original Ελληνισμός is a challenge, and it will remain as such first of all to the Hellenes of today at least as much as it can be in opposition to the prevailing state of cultural affairs and the current systems of values in the world. But if a challenge it is, then we have no choice but to conclude that there is a certain antagonism between what Ελληνισμός stands for and the pattern of established values now in operation. After all, if there is no difference between these two outlooks, there would be no point in discussing the possibility of a challenge. Briefly put, it is a conflict between homo sapiens and homo technicus.
One of my questions is whether Ελληνισμός as a program of paideia, probably we should call it with its Greek name ‘pedagogy’, can make a difference in the life and future of the American people and other nations. To say that it will would also mean that we must admit that the present state of educational affairs is deficient in some serious respect. To put the matter differently, by supporting the presence of the classical Ελληνισμός in the current educational programs we assume that something drastic must be done to counter the rising tide of professionalism of the homo technicus, on the one hand, and to strengthen the humanities, on the other. This brings me back to the three ways of viewing Hellenism.
Hellenism as an academic subject matter. This is not the time to trace the history of its place in the college curricula. Suffice it to say that the study of the history, culture, literature and philosophy of the classical world eventually found its place in the humanities programs of our colleges and universities, although sometimes they were treated as valuable museum pieces, more like famous statues than a living heritage to throw light on the dark spots of human conduct. As such, Hellenism, whatever was selected from the richness of the original, was fitted into the content of special courses in the humanities meant to prepare the undergraduates for a successful future. As such, it remained academic Hellenism. But as a source of cultural outlook, it hardly ever rocked the boat of our American values, notwithstanding what the Founding Fathers of our nation were able to fathom in it on their own. Neither the economists nor the aspiring statesmen took seriously the lessons from the history of the ancient Greeks. At least we may be pleased that the Greek alphabet survived in the initials of the fraternities and sororities of our colleges. More seriously though, the issue has reached the dimensions of a national predicament. We cannot predict how long this academic Hellenism will last or rather survive, given the pressures the universities face these days to change their mission and become servants to the imperial commands of technocracy. Only a few months ago the New York Times (section C1) carried a long article titled “Humanities Must Justify Their Worth on Campus” and stated in a capture the following: “As unemployment lines grow and university endowments shrink, scholars worry that academic disciplines that fall under the ‘humanities’ umbrella—like religion, the arts, cultural studies and philosophy—will be hit hard as their relevance is questioned.” Does this herald the end of the study of Hellenism? I hope not, but the perilous threats announcing a serious decline cannot be ignored. For, to do so would amount to nothing less than our unconditional surrender to the marching forces of technocracy. At least the Europeans are faring much better in their paideia than Americans do. They have a longer and more illustrious tradition as I will indicate in the next type of Hellenism.
The Aesthetic form of Hellenism. One could conveniently call it the march of Beauty in the lives of the European people, a trend that was eventually destined to cross the Atlantic and find some hospitality in America. One can appeal to such marvels as the Parthenon in architecture, the Charioteer at Delphi and Aphrodite of Melos in sculpture, the magnificent theaters at Epidaurus and other places, the epics of Homer, the tragedies of Aeschylus, the lyrics of Sappho, the histories of Herodotus and Thucydides, including the athletic wonders at Olympia and Nemea. Add to these the comparable feats of the Hellenic genius, including their philosophical works, especially the treatment of beauty in Plato’s Symposium and Aristotle’s Poetics, and one can readily see why the Europeans sought to emulate the grace of Greece to enrich their lives with the aesthetic side of Hellenism. When boredom and depression overwhelmed the artists and the poets, the pressure to escape would often lead them back to a Hellas of their own fantasy, an idyllic landscape or seascape adorned with nymphs, nereids, and even Pan himself carousing in the coves of Arcadia. Such was the aesthetic path to rediscover Hellas, captured in the charming painting of Poussin, “Et in Arcadia Ego…”, in certain plays of Shakespeare, or in Goethe’s Faust who let him marry Helen for his own good, down to the various modern versions of the Odyssey theme. But when it came to life beyond the arts and the aesthetic values of life, Hellenism was soon gradually abandoned by the scientists and the new philosophers who were more than eager to change the picture of the world and replace the Hellenic view of human nature with one of their own. Christianity had already done that through the Church Fathers in the East and St. Augustine in the West. But the barrowing in the area of political culture took a major step in a new direction with Machiavelli in Italy and Thomas Hobbes in England, exposing as it were at the same time what they thought were the shortcomings of the Greeks. In the meantime Copernicus, without acknowledging his indebtedness to Aristarchus of Samos, declared the universe to be a heliocentric system. It would not be too much to say that the sciences and then the industrial revolution made Hellenism, aesthetic and otherwise a negligible cultural entity, good to have but not to emulate anymore. Yet, a serious slice of European Hellenism was able to find its way into the universities in England, France, Germany and Italy. It is still there as a source of inspiration and learning.
The Pragmatic form of Hellenism. I will now try to explain in a different way the relevance of Hellenism as a challenge, as I announced at the beginning of my paper. If a challenge it is, it must have something to do with a special set of problems, mainly cultural and political, that have emerged in our times. What makes this challenge a real one are the political and economic developments that have come to demand so much attention. After all, even if the leading powers of the world will manage the crisis in the long run, other problems are awaiting their turn. The present situation is so serious that it requires a special reconsideration of the role and place of Hellenism today. Perhaps we need to shift our attention from the three types of Hellenism to the essence of Ελληνισμός as such.
I call this form of Hellenism pragmatic. If it does not have any positive and beneficial consequences in real life, then it may easily lapse into a type of aesthetic Hellenism. But then it would hardly suffice to serve us, given our present realities. That is why the meaning of a challenge is real and pertinent. But now I must make a distinction between a narrow and a broad use of the foundations of Hellenism. The narrow sense applies mainly to the survival of the Hellenes under the conditions they faced when as a nation they were continuously threatened with extinction ever since the Roman conquest of their land. The broader meaning refers to the political techne which classical thinkers developed in order to help secure the good life for all the citizens in the polis. It may sound outside of the concerns of our conference to bring in the broader meaning of Ελληνισμός, but I take responsibility for raising this issue.
I will therefore conclude my paper with an answer. Whereas the narrow sense of Hellenism is, strictly speaking, the business of the living Hellenes in Greece, the broader sense involves all humanity and the United States in particular as a leading world power. We are now beyond the problem of the humanities or the future of the classics. We are even beyond the current controversy of evolution versus special creation, science versus religion. We are asked to re-examine the crucial issue of what is the nature of human nature and what the Hellenes can still tell us about it. By the way, the poets and the philosophers, the historians and the artists, all responded to the same issue and talked the same way. Be that as it may, but if human nature is not stable and has changed since the time of the ancients, then Ελληνισμός has nothing to contribute anymore to the current ways and needs of paideia to the homo technicus. But if not, then we would be fools not to re-examine and evaluate once more what their wisdom offers. This brings me to their great discovery of the general idea about the political nature of human beings as the foundation for αρετή, the excellence in life, we are capable of attaining. It is this wisdom that has been neglected to this very day, even by the Romans who at least did talk about human viritus.
It is against this background that I want to conclude with the idea of political leadership and the aretē or excellence it demands of the citizens who decide to serve their people. This civic responsibility is what makes Ελληνισμός most valuable heritage, especially today when the rise of individual rights and the success of technocratia is changing the direction of democracy. Let me mention briefly the value of homonoia, ομόνοια, in public life. 
The role of the human mind is trusted to make our ethos reasonable, that is, to structure human character so that the powers of the human soul, the passions, will be educated to choose actions that promote the common good in a unified and intelligent way. While the philosophers, especially Plato and Aristotle founded political theoria, the tragic poets brought human action on the stage for all to see, just as the citizens saw the Parthenon as the harmony and metron of architecture, dedicated to Athena, the goddess of Wisdom. Bringing wisdom to bear on the public domain in all the walks of life is what makes Ελληνισμός the model of civilized life. It was this idea that was marginalized ever since the decline of Greece at the end of the Hellenistic period. It was replaced by other doctrines and views. Will it ever return? This is a task and responsibility, political in its essence, one that goes beyond the narrow meaning of Hellenism as a humanistic field within the humanities. 
It has become a universal responsibility. This is what I think gives to the broader Eλληνισμός the meaning of a challenge, one that might hopefully lead to political and social reforms. Such is the Ελληνισμός that is waiting for us not only to be studied as a past, but as a living promise of the future.


JOHN P. ANTON (AΝΤΩΝΌΠΟΥΛΟΣ)

Distinguished Professor of Greek Philosophy and Culture - Ph. D. Columbia University - Eπίτιμος Διδάκτωρ Φιλοσοφίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών 1992 - Επίτιμος Διδάκτωρ Παιδαγωγικής και Φιλοσοφίας, Πανεπιστήμιο Πατρών 2004 - Επίτιμος Διδάκτωρ Φιλοσοφίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων 2005 - Επίτιμος Διδάκτωρ Φιλοσοφίας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης 2008 - Αντεπιστέλων Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών


_______________

Σάββατο 10 Δεκεμβρίου 2016

Το στοίχημα για τα μουσεία στη νέα εποχή





Ποια είναι τα καινοτόμα και νεωτερικά μουσεία; Τι αναζητεί το κοινό απ’ αυτά; Μπορούν να διαδραματίσουν ουσιαστικό ρόλο στον πολιτιστικό τουρισμό; Ανάλογα ερωτήματα ακούγονται συχνά διεθνώς. Η νέα εποχή των μουσείων θα είναι ψηφιακή και ο νέος αιώνας θα είναι αυτός της Τρίτης Ηλικίας, της Κινητικότητας, της Πληροφορίας και των «Μεγαπόλεων». Σε δύο συνέδρια που πραγματοποιήθηκαν στην Αθήνα εξετάστηκαν πολλά θέματα και κυρίως η περιβαλλοντική και οικονομική βιωσιμότητα των μουσείων.
ΕΤΙΚΕΤΕΣ:
Ποια είναι τα καινοτόμα και νεωτερικά μουσεία; Τι αναζητεί το κοινό απ’ αυτά; Μπορούν να διαδραματίσουν ουσιαστικό ρόλο στον πολιτιστικό τουρισμό; Ποιες νέες εμπειρίες μπορούν να εφαρμόσουν; Ανάλογα ερωτήματα ακούγονται συχνά σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, όπου τα μουσεία είναι ο πλούτος της και αποφέρουν πολύ μεγάλα έσοδα.


Προβληματισμοί, που απασχολούν τα τελευταία χρόνια δημόσια και ιδιωτικά μουσεία. Δεν είναι τυχαίο ότι το τελευταίο δεκαπενθήμερο επιστήμονες από την Ελλάδα και το εξωτερικό καταπιάνονται με το θέμα αυτό. Πρώτα το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το οποίο σε συνεργασία με τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό Heritage and Museums διοργάνωσε την ημερίδα «Βραβεύοντας τα καινοτόμα και νεωτερικά μουσεία της Ευρώπης από τον φορέα European Museum Forum, Βραβεία EMYA 2016. Η ελληνική και η διεθνής εμπειρία». Χθες άνθρωποι των μουσείων συναντήθηκαν στο συνέδριο του Μουσείου Μπενάκη «Μουσεία και τουρισμός: μία σχέση σε εξέλιξη», και σήμερα στη Θεσσαλονίκη, στο Μέγαρο Μουσικής.

Η αλήθεια είναι πως διεθνώς τα μουσεία προσπαθούν να επαναπροσδιοριστούν και να επιβιώσουν σε μια εποχή δύσκολη για όλους. Ακούστηκαν πολλά και ενδιαφέροντα στην ημερίδα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Το θέμα όμως των ελληνικών μουσείων το άγγιξε πολύ εύστοχα η δρ Μαρία-Ξένη Γαρέζου, προϊσταμένη του Τμήματος Αρχαιολογικών Μουσείων και Συλλογών, Διεύθυνση Μουσείων του ΥΠΠΟΑ, η οποία μας έφερε αντιμέτωπους με τις ανάγκες του 21ου αιώνα. Γιατί βέβαια δεν αρκεί να έχουμε μουσεία. ΚΠΣ και ΕΣΠΑ έδωσαν πολλά σε όλη τη χώρα. Σημασία έχει πώς αυτά στέκονται στις νέες προκλήσεις.



Σύμφωνα με υπολογισμούς του Τμήματος Αρχαιολογικών Μουσείων και Συλλογών, αυτή τη στιγμή έχουμε περί τα 550 ενεργά μουσεία κάθε είδους. Από αυτά, τα 100 είναι μουσεία που διαχειρίζεται η Τοπική Αυτοδιοίκηση (πινακοθήκες, λαογραφικά, ιστορικά, φυσικής ιστορίας, θεματικά), πάνω από 30 είναι τα πανεπιστημιακά μουσεία και συλλογές, 60 είναι τα ιδιωτικά μουσεία μεταξύ των οποίων και 5 μεγάλα μουσεία τα οποία φυλάσσουν και εκθέτουν παλαιοντολογικά ευρήματα και αρχαιότητες (επιβλέπει η Διεύθυνση Μουσείων του ΥΠΠΟ), 150 είναι εκκλησιαστικά μουσεία και 216 είναι τα κρατικά μουσεία. Από αυτά τα 216 μουσεία, τα 210 είναι αρχαιολογικά μουσεία.



Τα 172 εκθέτουν έργα της προϊστορίας και της ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας, εννέα είναι αφιερωμένα αποκλειστικά στον βυζαντινό και μεταβυζαντινό κόσμο, 29 είναι τα διαχρονικά μουσεία, τα οποία πραγματεύονται τον ελληνικό πολιτισμό στη διαχρονία του, από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι και τον 18ο και 19ο αιώνα, δύο τα θεματικά μουσεία, το Νομισματικό και το Επιγραφικό, τα οποία λειτουργούν διοικητικά ως ένα ενιαίο. «Ως προς τη χωρική κατανομή τους, ένα 20% των αρχαιολογικών μουσείων είναι στην Αθήνα ενώ το υπόλοιπο 80% βρίσκεται στην περιφέρεια», συνέχισε η κ. Γαρέζου, εξηγώντας πως έχουμε 203 περιφερειακά μουσεία που διακρίνονται στα: μείζονα περιφερειακά, μικρότερης εμβέλειας τοπικά και 36 μουσεία χώρου (συνδέονται με αρχαιολογικούς χώρους).



Πράγματι, σε 25 χρόνια το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού σε θέματα μουσειακής πολιτικής κατάφερε πολλά, με τη βοήθεια της Ευρωπαϊκής Ενωσης: καινούργια μουσεία, ανακαίνιση παλαιών, νέες εκθέσεις, πρόσβαση ΑμεΑ σε 112 μουσεία κ.ά. Η νέα χιλιετία όμως προχωρεί σε ένα περιβάλλον τεχνολογικών, περιβαλλοντικών, οικονομικών και κοινωνικών μετασχηματισμών.



«Η νέα εποχή θα είναι ψηφιακή και ο νέος αιώνας θα είναι αυτός της Τρίτης Ηλικίας, της Κινητικότητας, της Πληροφορίας και των “Μεγαπόλεων”. Ζούμε σε μια εποχή στην οποία οι τεχνολογίες της πληροφορικής και της επικοινωνίας κυριαρχούν, οι άνθρωποι και ιδιαίτερα οι νέες γενιές μετακινούνται αέναα στον φυσικό και διαδικτυακό χώρο, ανάμεσα στο πραγματικό και το εικονικό, οι πληθυσμοί γηράσκουν, ενώ συγχρόνως η τρίτη ηλικία αποτελεί ενεργό τμήμα της κοινωνίας και ένα σημαντικό κοινό για τα μουσεία».



Θύμισε ότι ο πολιτιστικός τουρισμός «γεννά περισσότερα έσοδα και απασχόληση και από τον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας». Καιρός να μας απασχολήσει η περιβαλλοντική και οικονομική βιωσιμότητα των μουσείων. Για την κ. Γαρέζου η κοινωνική βιωσιμότητα των μουσείων (αποκλεισμένες ομάδες, μετανάστες, μονογονεϊκές οικογένειες, τρίτη ηλικία, φυλακισμένοι) είναι μια πρόκληση. Η Ευρώπη προχωρεί σε συνεργασία με την Τοπική Αυτοδιοίκηση, το Εθνικό Σύστημα Υγείας, ΜΚΟ και καλλιτέχνες. Η Ελλάδα με δειλά βήματα.

ΈντυπηΓΙΩΤΑ ΣΥΚΚΑ

Παρασκευή 28 Οκτωβρίου 2016

Στο Μουσείο Ακρόπολης το Χάλκινο άγαλμα από τη θάλασσα της Καλύμνου

 ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ

mouseio-akropolis.jpg

Μουσείο ΑκρόποληςEUROKINISSΙ-ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ
Tον κορμό ενός χάλκινου έφιππου αδριάντα, που πιάστηκε το 2006 σε αλιευτικά δίχτυα στα νερά της Καλύμνου, θα παρουσιάσει το Μουσείο Ακρόπολης σε συνεργασία με την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων, από τις 14 Οκτωβρίου 2016 ως τις 31 Μαρτίου 2017.
Ο αδριάντας βρέθηκε σε νερά, από όπου είχαν, ήδη, ανελκυστεί σε προηγούμενα χρόνια και άλλα χάλκινα γλυπτά, πρωτότυπα έργα των ελληνιστικών χρόνων, που διακρίνονται για την υψηλή καλλιτεχνική ποιότητά τους.
Η έκθεση συμπίπτει με τον επετειακό εορτασμό των 40 χρόνων από την ίδρυση της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων το 1976. Το χάλκινο άγαλμα θα εκτίθεται στο ισόγειο του Μουσείου Ακρόπολης, ενώ για την είσοδο των επισκεπτών σε αυτόν τον χώρο δεν απαιτείται εισιτήριο.



Πέμπτη 13 Οκτωβρίου 2016

Το άγνωστο μαντείο Αμφιαράειον Ωρωπού



Μεταξύ Αττικής και Βοιωτίας προς το μέρος του σημερινού Ωρωπού βρίσκεται το μαντείο-θεραπευτήριο του Αμφιαράου, κρυμμένο μέσα σε μία βαθιά ρεματιά χωρίς ορίζοντα, με πλούσια βλάστηση. Το θαυμάσιο τοπίο του ιερού περιβάλλεται με πεύκα, πικροδάφνες, πλατάνια και με ιαματική πηγή.
Η γεωμορφολογία του ιερού χώρου μας παραπέμπει στον αρχέγονο μύθο του ήρωα Αμφιαράου. Ο Αισχύλος στην τραγωδία του “Επτά επί Θήβας” μας εξιστορεί τα γεγονότα που έγιναν αίτια για την ίδρυση του ιερού. Ο Αμφιάραος ήταν γιος του Οικλέους και εγγονός του μάντη θεραπευτή Μελάμποδος.

Ο Αμφιάραος βασίλευσε στο Άργος μαζί με τον Άδραστο, του οποίου την αδελφή του Εριφύλη νυμφεύτηκε. Κάποτε ο Πολυνείκης, υιός του Οιδίποδος εκδιώχτηκε από τον αδελφό του Ετεοκλή, ήλθε στο Άργος και ζήτησε βοήθεια για να καταλάβει την Θήβα. Ο Αμφιάραος ως μάντης που ήταν, αρνήθηκε να πάει επειδή ήξερε πως όσοι θα έπαιρναν μέρος στην εκστρατεία αυτή θα εφονεύοντο, εκτός από τον Άδραστο. Ο Αμφιάραος συμβούλεψε την γυναίκα του Εριφύλη να μη φανερώσει που βρίσκεται ο ίδιος και να μη δεχθεί δώρο από τον Πολυνείκη. Όμως ο Πολυνείκης εξαπάτησε την Εριφύλη χαρίζοντας την το φημισμένο περιδέραιο της Αρμονίας, της γυναίκας του βασιλιά της Θήβας Κάδμου. Ο Αμφιάραος αναγκάστηκε να εκστρατεύσει με τους άλλους έξι αρχηγούς. Πριν φύγει όμως για τον πόλεμο παρότρυνε στα παιδιά του, τον Αμφίλοχο και τον Αλκμαίωνα, όταν ενηλικιωθούν να σκοτώσουν την μητέρα τους και να εκστρατεύσουν κατά των Θηβών. Όπως προέβλεψε ο Αμφιάραος φονεύθηκαν οι στρατηγοί εκτός του Αδράστου. Ο Αμφιάραος καθώς υποχωρούσε με το άρμα του προς την Αττική τη στιγμή που ο διώκτης του ο Περικλύμενος ετοιμαζόταν να τον σκοτώσει, ο Ζευς ρίχνει τον κεραυνό του, άνοιξε η γη και τον κατάπιε μαζί με το άρμα του και τον ηνίοχό του. Ο Αμφιάραος κατέβηκε στον Άδη άτρωτος και τέθριππος.
Δεν είχε παρέλθει όμως πολύς χρόνος και ο ήρωας αυτός αναδύθηκε από το χάσμα του εδάφους, από το οποίο ανέβλυζε νερό. Από την ιερή πηγή ξεκίνησε η λατρεία του Αμφιαράου. Σ’ αυτή τίποτε δεν θυσίαζαν, ούτε χρησιμοποιούσαν το νερό της για καθαρμούς. Όταν όμως ένας θεραπευθεί από την αρρώστια κατόπιν μαντείας που του δόθηκε, υπήρχε η συνήθεια να ρίχνει ασημένια ή χρυσά νομίσματα στην πηγή. Με την προσφορά ο θεραπευμένος εξέφραζε την επιθυμία του να αμείψει τον θεό για την ευεργεσία. Σήμερα όταν κάνουμε μία ευχή ρίχνουμε νομίσματα σε κρήνες. Το νερό της ιερής πηγής του Αμφιαράου αναβλύζει κατά καιρούς σε μία μακρόστενη δεξαμενή κοντά στον βωμό.

Από ήρωας ο Αμφιάραος τώρα έγινε θεός με την ειδικότητα του μάντη και του θεραπευτή. Στο μυθικό παρελθόν υπήρχαν περιπτώσεις ηρώων που τιμήθηκαν ως θεοί, όπως ο Τροφώνιος της Λεβαδιάς. Εκεί λοιπόν όπου εξεβράσθηκε ο Αμφιάραος, ιδρύθηκε μεγαλοπρεπής ναός με ονειρομαντείο και θεραπευτήριο φέροντας το όνομά του. Από τον Ηρόδοτο και τον Στράβωνα μαθαίνουμε ότι ο Αμφιάραος αρχικά λατρεύτηκε στην Θήβα. Το θηβαϊκό Αμφιάρειο έχασε την φήμη του από τον 5 π.Χ. αι. Κάποιος ευλαβής Ορώπιος πήρε χρησμό να ιδρύσει νέο ιερό στην τοποθεσία όπου θύμιζε την εξαφάνιση του ήρωα βαθιά στη γη. Ο μεγάλος βωμόςΣτα τέλη του 5ου π.Χ. αι. ιδρύθηκε το Αμφιάρειο του Ωρωπού. Δίπλα στην ιερή πηγή κτίστηκε επιβλητικός βωμός μνημειακής όψης (4,60 Χ 8,90 μ.). Του βωμού σώζεται μόνο το κάτω μέρος. Διακρίνονται και δύο βωμοί παλαιοτέρας εποχής. Στον υπερκείμενο χώρο του βωμού υπάρχουν ίχνη λαξευμένων εδωλίων τα οποία προοριζόταν για τους θεατές των θυσιών όπου γινόταν πάνω στον βωμό από τους ιερείς. Ο βωμός ήταν αφιερωμένος σε διάφορες θεότητες, ήρωες και συζύγους ηρώων, όπως στους Ηρακλή, Δία, Απόλλωνα, Ερμή, Αφροδίτη, Αθηνά, Πανάκεια, Ιασώ, Υγεία, Αμφίλοχο και τα παιδιά του, ενώ ο Αλκμαίων δεν τιμάται επειδή διέπραξε το σχετικό έγκλημα με την Εριφύλη. Τέλος υπάρχει αφιέρωση για τις Νύμφες, τον Πάνα καθώς και για τους ποταμούς Αχελώο και Κηφισό.

Η συστηματική ανασκαφή που άρχισε το 1884 από την Αρχαιολογική Εταιρεία με την εποπτεία του αρχαιοδίφη και εφόρου Βασιλείου Λεονάρδου, κράτησε ως το 1929 αποκαλύπτοντας πολλά μνημεία και επιγραφές και μας έδωσε σπουδαίες πληροφορίες σχετικά με την λατρεία του Αμφιαράου και την ακτινοβολία του στον αρχαίο κόσμο. Οι επιγραφές και τα ανάγλυφα που ανακαλύφθηκαν επιβεβαιώνουν την ακριβέστατη περιγραφή του Παυσανία για την λειτουργία του Αμφιαράειου.

Τα ερείπια του ναού του Αμφιάραου
Σε μικρή απόσταση δυτικά από τον μεγάλο βωμό βρίσκονται τα ερείπια του μεγάλου ναού του Αμφιαράου του 4 π.Χ. αι. Η θεμελίωση έχει διαστάσεις29 Χ 14 μ. Στην πλευρά της εισόδου υπήρχε πρόναος με έξι δωρικούς κίονες ανάμεσα σε παραστάδες. Πίσω από την κιονοστοιχία της πρόσοψης υπήρχε ο πρόδομος με μαρμάρινους πάγκους στους τοίχους για να αναπαύονται οι επισκέπτες και κατόπιν ο σηκός ο οποίος ήταν χωρισμένος σε τρία κλίτη, με δύο σειρές από ραβδωτούς ιωνικούς κίονες τοποθετημένους σ’ όλο το μήκος του σηκού. Στο κεντρικό κλίτος υπήρχε μαρμάρινο άγαλμα του Αμφιαράου που είχε τον τύπο του όρθιου Ασκληπιού.

Το άγαλμα σήμερα είναι ακρωτηριασμένο. Μπροστά από το άγαλμα βρισκόταν η μαρμάρινη τράπεζα προσφορών με την χρυσή φιάλη, όπου έκανε σπονδές ο ιερέας. Στο βάθος του σηκού υπήρχε το άδυτο για την φύλαξη λατρευτικών σκευών. Ο ναός ήταν κατασκευασμένος από ντόπιο ασβεστόλιθο. Στην αρχαιότητα ο ναός ήταν γεμάτος από αφιερώματα των πιστών, μικρά ομοιώματα μελών του ανθρώπινου σώματος που έχουν θεραπευτεί και νομίσματα κολλημένα με κερί όπως συμβαίνει και σήμερα στις εκκλησίες με τα τάματα. Σώζεται μόνο το βορειοδυτικό τμήμα του ναού γιατί το υπόλοιπο τμήμα του παρασύρθηκε από τον χείμαρρο Μαυροδήλεσι στα ύστερα Ρωμαϊκά χρόνια. Το ποτάμι παρέσυρε το ανάλημμα που συγκρατούσε τα χώματα πάνω στα οποία ήταν θεμελιωμένος ο ναός. Πριν χτιστεί ο μεγάλος ναός υπήρχε ένας μικρός βορειότερα ο οποίος συν υπήρχε με τον μεγάλο επί ένα τουλάχιστον αιώνα.

Από τα σημαντικότερα μνημεία του Αμφιαρείου θεωρείται η Μεγάλη Στοά που χρησίμευε για την εγκοίμηση των προσκυνητών. Όσοι έπασχαν από κάποια αρρώστια και ήθελαν να βρουν ίαση ή ήθελαν την συμβουλή του Θεού για να λύσουν κάποιο πρόβλημα, ελάμβαναν χρησμό κατά την εγκοίμηση πάνω στην προβιά του κριού που την θυσίαζαν αφού προηγουμένως είχαν κάνει αποχή από οινοποσία και μιας ημέρας νηστεία. Μέσα στον ύπνο ο προσκυνητής δεχόταν σε όνειρο την συμβουλή του Θεού ή ακόμα και θεραπευόταν. Τα όνειρα τα ερμήνευαν οι ιερείς.

Μεγάλη Στοά
Η Μεγάλη Στοά χτίστηκε γύρω στα 350 π.Χ. Είχε μήκος 110,15 μ. και πλάτος 10,78 μ. Στην πρόσοψη είχε 41 πώρινες δωρικές κίονες και στο εσωτερικό είχε 17 κίονες Ιωνικού ρυθμού, οι οποίοι χώριζαν το κτήριο στο μήκος σε δύο κλίτη. Στα δύο πέρατα της στοάς κατασκευάστηκαν ανά ένα δωμάτιο διαστάσεων περίπου 10 Χ 5,5 μέτρων για την εγκοίμηση των αρρώστων και των χρηστηριαζομένων.

Η στοά είναι το πιο χαρακτηριστικό κτήριο της αρχαίας Ελλάδος. Εκτός από την ονειρομαντεία, η στοά χρησίμευε για την διαμονή των επισκεπτών, για την ανάπαυση και την συζήτηση. Ας μη λησμονούμε ότι η στοά ήταν συνδεδεμένη με τις κοινωνικές και πνευματικές συνήθειες των Ελλήνων. Στοές υπήρχαν και στις αγορές. Ο Πλάτων συζητούσε στην στοά, ο δε φιλόσοφος Ζήνων και οι διάδοχοι του χρησιμοποιούσαν την Ποικίλη Στοά για την διδασκαλία τους (Στωϊκοί Φιλόσοφοι).

Απαραίτητο θεραπευτικό στοιχείο του Αμφιαράειου ήταν τα λουτρά, για σωματικό καθαρμό και ψυχική εξυγίανση. Οι εγκαταστάσεις των λουτρών αποτελούνταν από το ανδρείο και το γυναικείο λουτρό. Το δάπεδο των λουτρών ήταν στρωμένο με λίθινες πλάκες και χαραγμένο για να μη γλιστράνε οι λουόμενοι. Υπήρχε υπόκαυστο δηλαδή κάτω από το δάπεδο κυκλοφορούσε ζεστός ατμός που διοχετευόταν από πολλές τρύπες μέσα στους λουτήρες. Το σύστημα αυτό (θέρμες) πέρασε στους Ρωμαίους, στους Βυζαντινούς και αργότερα στους Οθωμανούς με τα λεγόμενα χαμάμ. Οι πάσχοντες πριν υποστούν θεραπεία, έπρεπε να κάνουν χρήση θερμού ή ψυχρού λουτρού, ανάλογα την περίσταση. Σήμερα από τα λουτρά σώζεται μία δεξαμενή και δύο μεγάλες λεκάνες.

Μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού το Αμφιαράειο καταστράφηκε. Μόνο ο χώρος των λουτρικών εγκαταστάσεων στα παλαιοχριστιανικά χρόνια ξαναχρησιμοποιήθηκε. Πάνω στα ερείπια των αρχαίων λουτρών χτίστηκε μία νέα λουτρική εγκατάσταση με επτά συνολικά δωμάτια σε σχήμα του γράμματος L. Δύο από τα δωμάτια είχαν χτιστούς πάγκους για να κάθονται εκείνοι που περίμεναν να λουστούν, άλλο δωμάτιο είχε δεξαμενή νερού, και δύο είχαν υπόκαυστα (θέρμες).

Λείψανα του θεάτρου
Κάθε μαντείο και θεραπευτήριο είχε κατά γενικό κανόνα και το θέατρο του για μουσικές και λογοτεχνικές εκδηλώσεις. Το θέατρο του Αμφιάρειου διαμορφώθηκε γύρω στα 190 π.Χ. και βρίσκεται ψηλότερα από τη Μεγάλη Στοά. Το κοίλον λαξεύτηκε στην πλαγιά του λόφου του οποίου σώζονται τα πώρινα εδώλια. Η στρογγυλή ορχήστρα έχει διάμετρο 12,36 μ. Στην ορχήστρα ο ιερεύς Νίκων τον 1ο αι. π.Χ. αφιέρωσε πέντε πλουσιοχτοισμένους μαρμάρινους θρόνους. Όλοι τους έχουν την επιγραφή “Νίκων Νίκωνος ιερεύς γενόμενος Αμφιαράωι”.

Απέναντι από την ορχήστρα υψώνεται η αναστηλωμένη κιονοστοιχία του προσκηνίου του θεάτρου με οκτώ δωρικές κολόνες. Ανάμεσα στους κίονες τοποθετούσαν πίνακες, οι οποίοι παρουσίαζαν ζωγραφισμένες τις παραστάσεις σχετικά με τα έργα που παίζονταν στο θέατρο. Πάνω από το προσκήνιο υπήρχε ένας εξώστης. Στα παλαιότερα χρόνια τα έργα παίζονταν στην ορχήστρα από τον χορό και τους ηθοποιούς. Από τον 2ο π.Χ. αι. ο χορός σχεδόν εξαφανίσθηκε, οι ηθοποιοί έπαιζαν τα έργα πάνω στον εξώστη της σκηνής.

Πολυτελής μαρμάρινος θρόνος του θεάτρου

Συνεχίζοντας την περιπλάνηση στον αρχαιολογικό χώρο του Αμφιαράειου δυτικά της Μεγάλης Στοάς υπάρχει μία σειρά από μνημειώδεις βάσεις αγαλμάτων. Τα αγάλματα όλα καταστράφηκαν, σώζονται μόνο οι βάσεις, τα βάθρα με χαραγμένες επιγραφές και μικρά γράμματα. Πρόκειται για αφιερώματα σημαντικών προσώπων και κατάλογοι νικητών αγώνων (Αμφιάρεια). Υπάρχουν επίσης στήλες με επιγραφές που αφορούσαν ψηφίσματα για την επισκευή του ιερού και τον Ιερό Νόμο που καθόριζε τον τρόπο διοίκησης του ιερού.
Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι οι Αθηναίοι τίμησαν τον Βρούτο, δολοφόνο του Ιουλίου Καίσαρος, με μία αφιερωματική επιγραφή που χάραξαν πάνω σ’ ένα βάθρο επί του οποίου είχε στηθεί έφιππος ανδριάντας. Μάλιστα οι Ωρώπιοι έσβησαν την επιγραφή του 3ου π.Χ. αι. και χάραξαν τη νέα επιγραφή του Βρούτου στο 42 π.Χ. Άλλο ένα δείγμα υποτελείας και παρακμής ήταν να σβήσουν την αναθηματική επιγραφή κάποιου σπουδαίου Έλληνα του 3ου π.Χ. αι. και να χαράξουν το όνομα του Γαϊου Σκριβωνίου Κουρίωνος συνεργάτη του καταστροφέα Σύλλα. Ο Σύλλας αν και είχε κατεδαφίσει πολλά ιερά της Ελλάδος έκανε δωρεές στον Ωρωπό και στο Αμφιάρειο για την άνθηση των αγώνων.
Οι Ωρώπιοι τιμούσαν τον Αμφιάραο κάθε πέμπτο χρόνο με μουσικούς, ποιητικούς, αθλητικούς και ιππικούς αγώνες (Μεγάλα Αμφιάρεια). Οι αγώνες ήταν πανελλήνιοι και έπαιρναν μέρος από όλη την Ελλάδα, Μικρά Ασία και την Κάτω Ιταλία. Οι αθλητικοί αγώνες διεξάγονταν στο στάδιο που πιθανότατα βρισκόταν μπροστά από την Μεγάλη Στοά. Ως ιππόδρομο χρησίμευαν την μικρή πεδιάδα βόρεια του Ιερού, το αυλοτόπι όπως ονομάζουν οι ντόπιοι σήμερα, γεμάτη με καλλιέργειες κι αμπέλια.

Στην αρχαιότητα για να περάσει κανείς στη δεξιά όχθη του ποταμού υπήρχε μία γέφυρα, η οποία καταστράφηκε. Στη μία άκρη της ήταν τα ανδρικά λουτρά, στην άλλη υπάρχει μία κλεψύδρα. Η Κλεψύδρα ήταν ένα μεγάλο υδραυλικό ωρολόϊ, υπόγειο κτίσμα με χτιστή τετράγωνη λεκάνη που λειτουργούσε ως εξής : Όταν γέμιζε η λεκάνη με νερό, επέπλεε ένα κομμάτι ξύλου. Στον πυθμένα της λεκάνης υπήρχε στενή τρύπα από την οποία άδειαζε με πολύ αργό ρυθμό το νερό από ένα κρούνο και προκαλούσε την πτώση της στάθμης του νερού παρασύροντας προς τον πυθμένα το κομμάτι του ξύλου με τον προσαρμοσμένο σ’ αυτό δείχτη, ο οποίος κατέβαινε κι’ αυτός σε αριθμημένη κλίμακα κι έδειχνε την ώρα πάνω στην κλίμακα. Παρόμοια κλεψύδρα υπήρχε και στην αρχαία αγορά της Αθήνας.

Στην δεξιά όχθη που ήταν κατοικήσιμη περιοχή υπήρχαν ξενώνες, αγορά, αγορανόμιο, κατώγια δηλαδή ξενοδοχεία, για όσους ήθελαν να μείνουν περισσότερο καιρό. Από τις επιγραφές πληροφορούμεθα ότι υπήρχαν καπηλεία, μαγαζιά που εξυπηρετούσαν τους ξένους. Υπήρχαν ακόμη και εργαστήρια για να επισκευάσει κανείς τα παπούτσια του. Ιδιαίτερη ζωντάνια αποκτούσε η δεξιά όχθη όταν τελούσαν τα Μεγάλα Αμφιάρεια. Ο τόπος γέμιζε με ετερόκλητο πλήθος, με σκηνές, πάγκους και παραπήγματα. Κάτι σαν τα σημερινά πανηγύρια της Τεγέας και του Μυστρά.
Το παρθένο δάσος που περιβάλλει τον ιερό χώρο, στο παρελθόν δοκιμάστηκε πολλές φορές από τις πυρκαγιές των νεοβαρβάρων εμπρηστών. Όμως το Αμφιάρειο ως εκ θαύματος έμεινε άθικτο. Ο φανατισμός των πρωτοχριστιανικών αιώνων κι οι βαρβαρικές επιδρομές αν και ερήμωσαν το Αμφιάρειο, εν τούτοις δεν μπόρεσαν να σβήσουν την ανάμνηση και τον μαγνητισμό του ιερού. Ως πότε όμως οι θεοί και οι νύμφες θα προστατεύουν τα δάση και τα διασωθέντα μνημεία της πολιτισμικής μας κληρονομιάς.

ΠΗΓΗ : http://www.greekalert.com/

Πέμπτη 6 Οκτωβρίου 2016

Ο Ιερός Βράχος είναι πλέον προσβάσιμος διαδικτυακά,





Χάρη στην επιτροπή Συντηρήσεως Μνημείων Ακροπόλεως (ΕΣΜΑ) και ΥΣΜΑ, μία ανανεωμένη ψηφιακή εφαρμογή της εικονικής περιήγησης στον βράχο της Ακρόπολης είναι γεγονός. Ο επισκέπτης- με τη χρήση ενός υπολογιστή, τάμπλετ ή «έξυπνου» κινητού μπορεί να βρεθεί στον ναό της Αθηνάς Νίκης, στον Παρθενώνα, στο Ερέχθειο, και να απολαύσει την πανοραμική θέα της Αθήνας με ένα μόνο κλικ! 
Ο Ιερός Βράχος είναι πλέον προσβάσιμος διαδικτυακά, γεγονός που αποσκοπεί στην παρουσίαση των αναστηλωτικών εργασιών που πραγματοποιούνται στην Ακρόπολη όσο και στην προώθηση της πρόσβασης στο σημαντικότερο μνημείο της πολιτιστικής κληρονομιάς μας. 
Η εικονική Περιήγηση στα μνημεία Ακρόπολης αποτελείται από εικόνες και πανοράματα υψηλής καθώς και από λεπτομερείς φωτογραφικές απεικονίσεις επιλεγμένων εξωτερικών όψεων των αρχαίων τειχών που περιβάλλουν το βράχο. Κάθε άποψη συνοδεύεται από περιγραφικά στοιχεία σχετικά με τα μνημεία και επιλεγμένα σημεία ενδιαφέροντος. 
Η φωτογραμμετρική αποτύπωση της επιφάνειας του βράχου σε μορφή χάρτη επιτρέπει τον προσανατολισμό και την πλοήγηση στα επιμέρους σημεία θέασης. Οι εικόνες προσφέρουν δυνατότητες αυξημένης εστίασης στις λεπτομέρειες των μνημείων που είναι δύσκολο να γίνουν ορατές κατά την επίσκεψη στο χώρο. Ακόμη, ο χρήστης μπορεί να αντιληφθεί τη θέση του μνημείου σε σχέση με τον περιβάλλοντα χώρο ή ακόμα και να πραγματοποιήσει ένα εικονικό «περίπατο» επιλέγοντας τη δική του διαδρομή 


Για να περιηγηθείτε στην Ακρόπολη πατήστε εδώ:

Παρασκευή 30 Σεπτεμβρίου 2016

H μαγεία των αρχαίων μνημείων στην Ελλάδα του 19ου αιώνα

 Ελλάδα τον 19ου αιώνα



Οι σπάνιες ακουαρέλες των Edward Dodwell και Simone Pomardi από τα ταξίδια τους στην Ελλάδα.
“Κάθε βράχος, κάθε ακρωτήρι και ποτάμι στην Ελλάδα είναι στοιχειωμένο από τους νεκρούς της». Έτσι περιέγραφε τα ταξίδια του στην Ελλάδα τον 19ο αιώνα ο Edward Dodwell. Ο γνωστός συλλέκτης της εποχής ταξίδεψε στην Ελλάδα (επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας) μαζί με τον Ιταλό καλλιτέχνη Simone Pomardi ο οποίος ζωγράφισε πάνω από χίλιες ακουαρέλες και σκίτσα μιας ονειρικής Ελλάδας με ελάχιστους κατοίκους και εντυπωσιακά, σχεδόν άγνωστα, αρχαία μνημεία.
Τα έργα αυτά, συχνά ζωγραφισμένα με τη βοήθεια μιας camera obscura, είναι εντυπωσιακά στην ακριβή απεικόνιση των αρχαιοτήτων και αποτελούν ένα εξαιρετικό αρχείο γνώσης του πώς ήταν η Ελλάδα την εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και πόσο άλλαξε μέσα στα επόμενα χρόνια. Στη Βίλα Γκετί του ομώνυμου μουσείου, έχει ξεκινήσει ήδη μια έκθεση με μια μεγάλη επιλογή από τα συγκεκριμένα σχέδια και ακουαρέλες, τα οποία ανήκουν πλέον στη συλλογή του Ινστιτούτου Packard Humanities. 
Τρεις δεκαετίες μετά το ταξίδι του στην Ελλάδα, ο Dodwell έγραψε ένα δίτομο βιβλίο στο οποίο αφηγείται τις εντυπώσεις του από το ταξίδι του στην Ελλάδα. Το «A Classical and Topographical Tour through Greece”, το οποίο υπάρχει ψηφιοποιημένο στη συλλογή του μουσείου Getty και είναι διαθέσιμο για ελεύθερο downloading εδώ, είναι μια απολαυστική καταγραφή της Ελλάδας της εποχής πολλές φορές εμποτισμένη με χιούμορ («το δάσος από το οποίο ο Ηρακλής έφτιαξε το ρόπαλό του, σήμερα δεν αρκεί για να φτιάξει ούτε ένα μπαστούνι») αλλά πάνω απ’ όλα είναι η κατάθεση ενός ανθρώπου που ερωτεύτηκε με την πρώτη ματιά την τεράστια ιστορία και το μαγικό ελληνικό τοπίο και φως. 


O Λόρδος Έλγιν αφαιρεί τα Γλυπτά του Παρθενώνα, μετά το 1801 / The Packard HumanitiesInstitute


Όταν ο Dodwell επισκέφθηκε την Ελλάδα, ο Έλγιν είχε ήδη φύγει με τα γλυπτά του Παρθενώνα. Και ενώ οι ακουαρέλες και τα σκίτσα λίγα δείχνουν για την πράξη του Έλγιν, τα γραπτά του εξηγούν αρκετά: 
"Κατά την πρώτη μου επίσκεψη στην Ελλάδα υπήρξα μάρτυρας της τρομακτικής αποκαθήλωσης των γλυπτών του Παρθενώνα. Θα περίμενε κανείς πως αυτά τα αριστουργήματα της ανθρώπινης ύπαρξης που άντεξαν τους αιώνες, κατάφεραν να σωθούν από δεκάδες καταστροφές θα κατάφερναν να γλιτώσουν....» 




Η πηγή στην αρχαία πόλη των Φερών /The Packard Humanities Institute


Ο Παρθενώνας, Αθήνα, μετά το 1805 / The Packard Humanities Institute



Το χωριό Πορταριά στους πρόποδες του Πηλίου, μετά το 1805 / The Packard HumanitiesInstitute


Ο Ναός της Αφαίας στην Αίγινα, μετά το 1805 / The Packard Humanities Institute


Άποψη του Παρθενώνα από τα Προπύλαια, Αθήνα, 1805 / The Packard Humanities Institute


Ο Ναός του Δία στη Νεμέα, 1805 / The Packard Humanities Institute


Ο Ναός του Ποσειδώνα στο Σούνιο, μετά το 1805 / The Packard Humanities Institute


Ερέχθειο, Αθήνα, μετά το 1805 / The Packard Humanities Institute

Πηγή:
lifo.gr

Σάββατο 24 Σεπτεμβρίου 2016

Ελεύθερη είσοδος σε αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία αυτό το Σαββατοκύριακο

Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού θεσμού «Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς» που πραγματοποιείται κάθε χρόνο τέτοια εποχή, θα μείνουν ανοικτοί πολιτιστικοί χώροι, Μουσεία και αρχαιολογικοί χώροι .

Οι Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς αποτελούν πλέον ένα σταθερό θεσμό στην Ελλάδα, η οποία συμμετέχει στον εορτασμό τους από το 1996, εξελίσσοντας και εμπλουτίζοντας κάθε χρονιά τις εκδηλώσεις και τις δράσεις που πραγματοποιεί στο πλαίσιό τους και προσελκύοντας όλο και περισσότερο κόσμο να μάθει και να ευαισθητοποιηθεί για την προστασία και προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Οι φετινές Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς έχουν ως κεντρική θεματική το «Βία και Ανεκτικότητα» ενώ, για πρώτη φορά φέτος, τρεις κεντρικές Διευθύνσεις του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού – Μουσείων, Νεώτερου Πολιτιστικού Αποθέματος και Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς και Ανάπτυξης Σύγχρονης Δημιουργίας- υπό το συντονισμό της Διεύθυνσης Μουσείων (Τμήμα Αρχαιολογικών Μουσείων και Συλλογών) διοργανώνουν μια σπονδυλωτή εκδήλωση με τίτλο «ΔΙΩΓΜΟΙ: ΠΑΛΙΕΣ ΚΑΙ ΝΕΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ». 
Η εν λόγω εκδήλωση θα συστήσει ένα νέο, πολυεπίπεδο τύπο συνέργειας σε μουσεία, αρχαιολογικούς χώρους, καθώς και σε χώρους πολιτισμού της Αθήνας και του Πειραιά που στοχεύει στο άνοιγμα των μνημείων και των μουσείων της πόλης στο ευρύ κοινό και στη συνομιλία της πολιτιστικής κληρονομιάς με τη σύγχρονη ζωή.
Στο πλαίσιο των εορτασμών λοιπόν, αυτό το Σαββατοκύριακο, 24 και 25 Σεπτεμβρίου 2016, η είσοδος στους αρχαιολογικούς χώρους και τα δημόσια αρχαιολογικά μουσεία της επικράτειας θα είναι ελεύθερη για το κοινό.

__________

Πηγή: huffingtonpost.gr

Διεθνές επιστημονικό συνέδριο για τα γλυπτά του Παρθενώνα

 Στο Μουσείο της Ακροπόλεως 



«Τα γλυπτά του Παρθενώνος: 200 χρόνια από την ιδιοποίησή τους από το Βρετανικό Μουσείο» είναι ο τίτλος του διεθνούς επιστημονικού συνεδρίου που διοργανώνει ο «Σύλλογος των Αθηναίων» στο Μουσείο της Ακροπόλεως, σήμερα Σάββατο 24 και αύριο Κυριακή, 25 Σεπτεμβρίου. Στο συνέδριο, το οποίο τίθεται υπό την αιγίδα του Προέδρου της Δημοκρατίας, Προκόπη Παυλόπουλου, θα συμμετάσχουν διακεκριμένοι Έλληνες και ξένοι αρχαιολόγοι, αναστηλωτές - μηχανικοί και έγκριτοι νομικοί, οι οποίοι θα παρουσιάσουν τα αποτελέσματα των νεώτερων ερευνών και των τελευταίων εξελίξεων που αφορούν τα γλυπτά του Παρθενώνα. 
Επίσης, για πρώτη φορά σχεδόν μετά από δύο δεκαετίες, θα παραστούν εκπρόσωποι από 14 Εθνικές Επιτροπές χωρών που υποστηρίζουν την επιστροφή τους, ενώ θα ανανεωθεί -μέσω αρχαιρεσιών και σε διεθνές επίπεδο- η λειτουργία της Διεθνούς Επιτροπής για τη Διεκδίκηση και Επιστροφή των Γλυπτών, γνωστή ως IARPS (International Association for the Reunification of the Parthenon Sculptures). 
Νέα στοιχεία από τα αρχεία του Λόρδου Έλγιν, ο τρόπος που τεμαχίστηκε η Ζωφόρος του Παρθενώνος, τα αρχιτεκτονικά μέλη που βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο και τα προβλήματα αντικαταστάσεώς τους, το ναυάγιο του Μέντορα και η έρευνα στα Οθωμανικά Αρχεία της Κωνσταντινουπόλεως, είναι μερικά από τα θέματα των επιστημονικών παρουσιάσεων. 
Επίσης, παρουσιάζεται το πλήθος των νομικών πτυχών του θέματος. Οι διαλέξεις αναμένεται αφενός να πλουτίσουν τις σχετικές γνώσεις και αφετέρου να αναζωογονήσουν καθοριστικά τις συζητήσεις περί του υπέρτατου μνημείου της αθηναϊκής Ακροπόλεως. Τα αποτελέσματα των εργασιών του συνεδρίου θα εκδοθούν και θα παραδοθούν στη δημοσιότητα και στον επιστημονικό κόσμο, ενώ το πρόγραμμα και το υλικό θα διατεθεί μέσω του site του Συλλόγου των Αθηναίων 
Από την ίδρυσή του, το 1895, ο «Σύλλογος των Αθηναίων» στοχεύει στη φροντίδα διασώσεως και συντηρήσεων των μνημείων και των έργων τέχνης που συνδέονται με την ιστορία των Αθηνών, στη διατήρηση της αθηναϊκής παραδόσεως, στην προστασία των θησαυρών της πόλεως και στην προαγωγή των τοπικών ζητημάτων και του πολιτισμού. Επίσης, στα ιδρυτικά του μέλη συμμετείχαν απόγονοι των Αθηναίων, οι οποίοι αντιστάθηκαν στη σύληση του Παρθενώνος από τον λόρδο Έλγιν. Στις προγραμματισμένες δράσεις του έχουν ενταχθεί η στενότερη συνεργασία με τις Εθνικές Επιτροπές και η στήριξη των ενεργειών τους, καθώς και η δημιουργία ντοκιμαντέρ με θέμα το ταξίδι των Γλυπτών από τον Παρθενώνα μέχρι το Βρετανικό Μουσείο.

 _______________ 

http://www.cretalive.gr/culture/diethnes-episthmoniko-synedrio-gia-ta-glypta-toy-parthenona

Κυριακή 28 Αυγούστου 2016

Ανασκαφή με θέα την υπέροχη διπλή παραλία Κολώνα στην Κύθνο. Βρέθηκαν ασύλητα ιερά και υπέροχα σκουλαρίκια που κοσμούσαν ωραίες Ελληνίδες.

Αυτοψία στο Βρυόκαστρο, τη «χαμένη» αρχαία πόλη των Κυκλάδων

   ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ   


Ανάμεσα στα ξακουστά Κυκλαδονήσια, υπάρχει μία σεμνή «δαντελωτή» νήσος, με δεκάδες αμμουδιές κρυμμένες στην ακτογραμμή της, που αποτελεί ίσως την μακρύτερη ακτογραμμή των Κυκλάδων. Βραχώδεις εκτάσεις εναλλάσσονται µε µικρούς όρµους με πεντακάθαρα νερά, κάνοντας την Κύθνο να ξεχωρίζει για την άγρια και ανέγγιχτη ομορφιά της. Η Κύθνος έβαλε τον δικό της «θεμέλιο λίθο» στον Κυκλαδικό πολιτισμό, καθώς αποτελούσε τον κύριο προμηθευτή χαλκού, το βασικό μέταλλο για την κατασκευή πάσης φύσεως εργαλείων, αγγείων και κοσμημάτων. 

Χρυσός ρόδακας (1), Χρυσό περίαπτο (2) και Χρυσό περίαπτο σε σχήμα ροδιού
 (3). Κοσμήματα από το άδυτο του αρχαϊκού ιερού στο Βρυόκαστρο

Η ανθρώπινη παρουσία στο νησί χρονολογείται ήδη από τους Μεσολιθικούς Χρόνους και οι ανασκαφές έχουν δείξει, ότι πιθανόν στην Κύθνο να υπήρχε η αρχαιότερη εγκατάσταση στο χώρο των Κυκλάδων (7500-6500 π.Χ.). Οι Δρύοπες, οι οποίοι ζούσαν στον Παρνασσό, πέρασαν στην Εύβοια και καταδιωκόμενοι από τους Δωριείς κατέληξαν στην Κύθνο. Έτσι, το πρώτο όνομα του νησιού ήταν Δρυοπίδα, ενώ το σημερινό είναι μεταγενέστερο και προήλθε από το όνομα του βασιλιά τους, Κύθνου. 
Από τον αρχαιολογικό χώρο του Βρυοκάστρου, το αρχαίο υδραγωγείο. Η πανεπιστημιακή ανασκαφή έβαλε την Κύθνο με εντυπωσιακό τρόπο στον αρχαιολογικό χάρτη. Η πιο μεγάλη στιγμή των ερευνών ήταν η ανακάλυψη ενός ασύλητου ιερού των αρχαϊκών, κλασικών και ελληνιστικών χρόνων με τα 1.500 άθικτα αφιερώματα: 100 χρυσά κοσμήματα, 150 ασημένια και 500 χάλκινα. 

Η ανασκαφή στη θέση «Βρυόκαστρο» της Κύθνου άρχισε το 2002 και αποκάλυψε το αρχαϊκό ιερό του Απόλλωνα στην Κύθνο. 
Οι ανασκαφές από τον καθηγητή Αλέξανδρο Μαζαράκη Αινιάν έφεραν στο φως πολυάριθμα αφιερώματα από χρυσό και πολύτιμα μέταλλα. Η θέση ταυτίζεται με την αρχαία πόλη της «Κύθνου», η οποία κατοικήθηκε από τον 10o αι. π.Χ. έως και τον 6o-7o αι. μ.Χ. 


Ένα από τα εξαιρετικά έργα στην πόλη της αρχαίας Κύθνου αυτή η μεγάλη δεξαμενή η οποία της εξασφάλιζε επάρκεια νερού το οποίο συγκέντρωνε από τις βροχοπτώσεις. Η σκαπάνη έχει εντοπίσει συνολικά 40 δεξαμενές 

Από τις αρχαιολογικές ανασκαφές έχουν εντοπιστεί ακόμα λείψανα του τείχους, ένα ιερό αφιερωμένο στη θεά Δήμητρα, θεμέλια ναών και βωμών, σπήλαια που χρησίμευαν στη συγκέντρωση νερού, καθώς και ίχνη από την αγορά της πόλης. 


Ο καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας Αλέξανδρος Μαζαράκης Αινιάν έκανε μια σημαντική ανακάλυψη στη θέση «Βρυόκαστρο» του νησιού καθώς έφερε στο φως το ασύλητο άδυτο ενός ναού των αρχαϊκών χρόνων. Και όμως η Κύθνος δεν έχει μουσείο να τα εκθέσει και για το σκοπό αυτό δημιουργήθηκε Σύλλογος Φίλων Αρχαιολογικού Μουσείου Κύθνου ώστε να βρεθεί χώρος και χρήματα για να στεγαστούν τα αρχαία. 

Ο καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας Αλέξανδρος Μαζαράκης Αινιάν έφερε στο φως το ασύλητο άδυτο ενός ναού των αρχαϊκών χρόνων που ήταν αφιερωμένος στον Απόλλωνα και την Άρτεμη. Η σκαπάνη ανακάλυψε πολυάριθμα αφιερώματα από χρυσό και πολύτιμα μέταλλα. Όπως εξηγεί ο ίδιος «ένα σύνολο ναών σε μήκος 800 μ. κατά μήκος της κορυφογραμμής ήταν όλα τα ιερά της πόλης». Η ποικιλία των αφιερωμάτων δείχνει ότι το ιερό που έφερε στο φως είχε μεγάλη ακτινοβολία στον μεσογειακό χώρο.


 Άποψη αρχαίας πόλης Κύθνου (φωτ. Κ. Ξενικάκης – Σ. Γεσαφίδης, 2016). 


Η εγκατάλειψη της πόλης τοποθετείται στον 6ο ή 7ο μ.Χ. αι. όταν οι κάτοικοι μετακινήθηκαν στον οχυρωμένο οικισμό του Κάστρου της Ωριάς.  Το ιερό που έφερε στο φως η πρόσφατη αρχαιολογική σκαπάνη ήταν δίδυμος ναός με δύο βωμούς . Εκεί λατρευόταν ο Απόλλωνας και η Άρτεμις. Στην κορυφή της πόλης δέσποζε ο ναός της Δήμητρας .


Φωτογραφία με την ανασκαφή στην αρχαία πόλη Κύθνου (25.7.15).
 Φωτο: Κ. Ξενικάκης & Συμεών Γεσαφίδης Εύρεση κεφαλής στο αρχαίο λιμάνι Τα τελευταία επτά χρόνια οι έρευνες επεκτάθηκαν σε μνημειακό ανάλημμα και ένα δημόσιο κτίριο της κλασικής – ελληνιστικής περιόδου από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας με την εποπτεία της αρμόδιας εφορείας.


 Η Εφορεία Εναλίων ερεύνησε τμήμα καταβυθισμένου οχυρωματικού τείχους κι έφερε στο φως γλυπτά της ρωμαϊκής περιόδου με σημαντικότερο τον κορμό θωρακοφόρου του 1ου αι. π.Χ. και τρεις ερμαϊκές στήλες του 2ου αι. μ.Χ. (δρ Δημήτρης Κουρκουμέλης). Οι ανασκαφές στα ιερά της αρχαίας πόλης της Κύθνου έγιναν φέτος με τη στήριξη του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, το Δήμο Κύθνου, τη ΓΓ Αιγαίου και τη χορηγία του Αθανάσιου Μαρτίνου. 


Στη φωτογραφία ο καθηγητής Μαζαράκης Αινιάν και οι φοιτητές αρχαιολογίας ανασκάπτουν ένα εύρημα. 
 Η πόλη περιβάλλεται από ισχυρά τείχη που σε ορισμένα σημεία είναι άριστα διατηρημένα. Αρχαιολόγοι και κάτοικοι επιθυμούν διακαώς τη δημιουργία του Αρχαιολογικού Μουσείου στην Κύθνο για να εκτεθούν τα ευρήματα, τα οποία παραμένουν συσκευασμένα. Στη φωτογραφία ομάδα φοιτητών από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και τα πανεπιστήμια Paris I, Paris IV και Université de Lorraine της Γαλλίας συμμετέχουν στην σκαπάνη. «Πρωταγωνίστρια» των παραλιών της Κύθνου είναι η διάσημη Κολώνα, η οποία βρίσκεται απέναντι από τον αρχαιολογικό χώρο. Πρόκειται για μια αμμουδερή λωρίδα, που συνδέει την Κύθνο με το νησάκι του Αγίου Λουκά και βρέχεται και από τις δύο πλευρές με κρυστάλλινα νερά. Δικαίως οι ντόπιοι την αποκαλούν και “Βασίλισσα”. 

Η ομάδα της ανασκαφής εργάζεται με θέα την περίφημη διπλή παραλία Κολώνα. 
Η φωτογραφία είναι της τοπογράφου Κατερίνας Φίλιππα. 

Βορειότερα βρίσκονται οι ερημικές παραλίες Ποτάμια, Σαραντού και Αγιο Σώστη με φυσική σκιά από αρμυρίκια, ιδανικές για τους λάτρεις της φύσης και της απομόνωσης. 
Ανοίγει ο δρόμος για την κατασκευή αρχαιολογικού μουσείου στην Κύθνο «Η Κύθνος αποκτά το μουσείο που περίμενε», δήλωσε ο Γ. Χατζημάρκος Το πάγιο αίτημα της τοπικής κοινωνίας της Κύθνου να αποκτήσει ένα μουσειακό χώρο που θα προστατέψει και θα αναδείξει την ιστορία του ανακοίνωσε ο περιφερειάρχης Νοτίου Αιγαίου Γιώργος Χατζημάρκος, Το Αρχαιολογικό Μουσείο Κύθνου θα χρηματοδοτηθεί από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Νότιο Αιγαίο 2014 – 2020», δημόσιας δαπάνης με 750.000 ευρώ. 
Για τον σκοπό αυτό παραχωρήθηκε από τον δήμο Κύθνου στο υπουργείο Πολιτισμού το νεοκλασικό κτήριο του Παλαιού Δημοτικού Σχολείου, σε κεντρικό σημείο στη Χώρα. Στο υπόγειο -αποθήκη του κτηρίου στεγάζεται επί του παρόντος η Αρχαιολογική Συλλογή Κύθνου, η οποία δεν είναι επισκέψιμη. Φωτογραφίες: Αλέξανδρος Μαζαράκης Αινιάν & Xenikakis Kostas... 

από το: http://www.mixanitouxronou.gr/vriokastro-aftopsia-sti-chameni-archea-poli-tis-kithnou-me-ta-asilita-iera-vrethikan-politima-kosmimata-chrisa-afieromata-entiposiakes-dexamenes-ke-idragogio-anaskafi-me-thea-tin-iperochi-dip/